Harèwos ti Karuhun

Ditulis oleh: DADANG H PADMADIREDJA

PIKEUN anu resep ngulik urusan kaba­haheulaan (buhun) boh paninggalan anu mangrupa situs, carita, sasakala, kasaktian, barang-barang pusaka ogè ajaran-ajaran ngeunaan tata-titi, kawijakan, kaluhungan jrrd, mangsa kapanggih jeung nu “saalam”, komo anu diajak ngobrolna, luhung èlmuna, jembar pangabisana, bisa nyaritakeun kalayan pèrèlè “kajadian-kajadian” anu salila ieu teu pernah aya dina buku buku sajarah anu sumebar, puguh wè matak pogot. Kahiji sakurangna, nga­rasa reueus, dumèh karuhun urang tètèla geus boga kawijakan, jeung budaya anu kacida luhungna. Kadua tina carita-carita èta, bisa dikorèhan, atawa sakurangna bisa dilarapkeun keur manusa jaman ayeuna pikeun ngambah kahirupan sapopoè.

“Ku jalan ngariung model kieu, urang bisa silih simbeuhan èlmu, ngalempengkeun anu barèngkok, ngalengkepan anu kurang, tah ieu tèh diantarana ngajalankeun amanah ka­ruhun, sabab di jerona, aya silih asih, asah jeung asuh, salian ti ngaraket­keun tali silaturahim antara sasama manusa,” saur Ki Bungsu basa ngari­ung di wewengkon Karadènan. Sabab dina riungan èta mah sakapeung aya landian anu araranèh.

Ukuran “kolot” teu diukur ku pè­dah umurna leuwih ti nu sèjènna, atawa leuwih ti heula digubragkeun ka alam dunya, tapi dina pamahaman kana kahirupan. Bisa ogè ku kapin­teranana, “narjamahkeun” pesen ti para karuhun anu mangrupa palsafah jeung konci kahirupan, adab-adaban ti alam baheula dilarapkeun dina ka­hirupan alam ayeuna. Riungan anu mawa mangfaat, saur anjeunna, lain ngan saukur nyaur tanpa bukur, nyar­ita tanpa nyata, tapi kudu dieusian ku carita-carita jeung piwejang anu loba aya gunana pikeun ngahadèan ahlak jeung talajak. Ogè lain ngan sau­kur tamba sarè sore-sorè, ngadagoan waktuna sakadang tunduh datang. Tapi lain ogè kudu kaired ku roman­tisme atawa panineungan alam katu­kang. Sabab geus bèda alam jeung bèda lalakon sarta anu ngalakonana.

“Nyaah ka karuhun lain hartina kudu meuleuman menyan unggal peuting bari ngarep pitulung ka ka­ruhun, sabab pèpèntaan mah geus jelas tempatna sakumaha anu dia­jarkeun ku agama urang, ka Nu Maha Kawasa, Nu Maha Murbeng Alam, Nu Maha Beunghar, Allah Subhanahu Wataala,”pokna deui. Cara nem­bongkeun kanyaah tèh diantarana ku ngaguar, sarta nepikeun deui anu kungsi dipesenkeun, ngarawat pan­inggalan-paninggalanana, ulah nepi ka ngaruksak, cohagna mah ngamu­mulè, ngaraksa jeung ngariksa. Kadi­tuna, salian ti reueus tèh jorojoy wè, aya rasa cinta jeung nyaah kana sagala anu geus diwariskeun, tuluy dimang­faatkeun sakumaha mistina.

Di para kasepuhan anu sok ngara­riung dina peuting-peuting anu geus ditangtukeun, sakapeung asa dibawa nganjang ka alam baheula, asa enya di alam èta. Salah sahijina basa keur medarkeun kahariwang jeung kan­yaahna kana paninggalan karuhun anu ayeuna “digular –golèr” di salah sahiji tempat di Banten, anu disebut Watu Gilang tèa. Ceuk katerangan anu kungsi ka daritu, aya katerangan yèn Watu Gilang èta, mangrupa tempat panas­bihan Sultan-Sultan Banten, kitu ogè sakumaha ditulis dina Situs Disbudpar Provinsi Banten. Padahal, dumasar kana katerangan ti na Carita Parahyan­gan, watu gilang atawa Palangka Sri­man Sriwacana ieu nyaèta unina kieu :

“Sang Susuktunggal inyana nu nyieuna palangka, Sriman Sriwa­cana Sri Baduga Maharajadiraja Ratu Haji di Pakwan Pajajaran nu mikadat­wan Sri Bima Punta Narayana Madura Suradipati. Inyana Pakwan Sanghiyang Sri Ratu Dewata (Sang Susuktunggal nyaèta anu nyieun yahta Sriman Sri­wacana pikeun Sri Baduga Maharaja ratu pangawsa di Pakuan Pajajaran anu ngageugeuh di karaton Sri Bima Punta Narayana Madura Suradipati nyaèta istana Sanghiyang Sri Ratu Dewata).

“Di sajeroeunana aya kènèh anu can kaguarkeun, lain ngan èta wung­kul, sabab aya potongan sajarah anu can ka eusian, anu sumberna masih nyararumput atawa disarumputkeun kènèh,”pokna daria. Sumber pikeun ngeusianana, bisa tina carita atawa pantun, atawa harèwos ti kahyangan. Puguh wè, pikeun anu teu ngarti (kaa­sup kuring ) mah, mani hareugeueun, tapi lamun dititènan mah, “ kakoson­gan “ èta tèh geuning kaeusian. Ieu kitu anu dimaksudkeun masih kènèh dihandeuleum sieum geusan sam­peureun, ditunda di hanjuang geusan alaeun tèh kitu? (*)