Ditulis ku: DADANG H PADMADIREDJA
BAHEULA keur tolab èlmu di SD jeung di SMP, sok diajarkeun kawih-kawih Sunda kayaning sabilulungan, anu rumpakana tèh mun teu salah kieu :
Sabilulungan urang gotong royong, Sabululungan urang silih rojong
Sabilulungan genteng ulah poÂtong, sabilulungan persatuan tèmÂbong
Tohaga, rohaka, rembug juÂkung ngabasmi pasalingsingan.
Satia, sajiwa, rempug jukung ngabasmi pasalingsingan
Mun diperhatikeun eusina tèh ngajak ka balarèa sangkan ngahÂangkeutkeun gotong royong, silih rojong, gentèng (lain kentèng, baheula mah rada ngahuleng, naon patalina jeung sabilulungan) horèng, gentèng tèh ulah nepi ka potong tèh, sanajan anu meulitna nepi ka tapakan, tapi henteu nepi ka pegat.
Tembang ieu, wirahmana sumanget, umajak ka nu ngadèngèkeuÂnana, sangkan ngahiji, silih simbeuÂhan ku kaasih.
Harita mangsa keur nembangÂkeunana, mani asa tingpurindik jeung tingpuringkak, sabab aya rasa anu kabawa nyusup ngahiji jeung eusi lagu.
Rarasaan, lamun ngingetkeun kajadian jaman kiwari, kaayaan di wewengkon urang tèh mani asa jauh tina eusina. Di mana-mana, jalma bangun anu geus kaleungiÂtan akalna, silih jorag jeung sasaÂmana nepi ka nimbulkeun korban anu teu saeutik.
Sèpakbola, olahraga anu diÂanggap bisa ngahijikeun sumanget persatuan jeung sumanget kajujuran (sportifitas) geus robah kagunanana, jadi sumber paÂcogcrègan.
Tawuran lain ngan saukur, di rèngrèngan barudak sakola wunÂgkul, tepi geus nepi ka para maÂhasiswa anu cenah pan kasebutna tèh kaum intelèktual ngora.
Geus kitu lain ngan semet ka dinya wungkul, kolot-kolotna anu sakuduna nyontoan bener ka barudakna, ayeuna mah jadi pipilueun. Di sababaraha tempat, unggal malem Ahad geus baku aya tawuran.
Kabiasann kitu tèh lain ngan saukur di kota wungkul deuih, dalah ayeuna mah geus ngarambah ka lembur-lembur. Dipikir-pikir, aya balik ka jaman baheula, mangÂsa aya gèng-gèngan di lembur-lemÂbur. Di taun 70 nepi ka 80-an, pan kungsi kawèntar Bèrlan, di Jakarta, Mediba, (melèng dikit bacok) jrrd.
Malah kabèhditunakeun sigaÂna tèh asa balik ka jaman primitip lamun kitu tèh, atawa jahiliyah suÂgan nya.
Nyawa mani geus taya harÂgana pisan, teu kaop salah saeutik babari pisan babari pisan mundeÂlik (Aèh èta mah rumpaka tembang Awèt Rajèt kètang) maksud tèh haÂyoh diluluguan, tepi ahirna silih joragna tèh lembur jeung lembur.
Antukna dua kampung anu taÂdina layeut tèh, jadi mumusuhan. Lamun tèa mah, dihadèanana tèh teuing kudu timana mimitina.
Kawasna tèh, alatan jalma diguÂgulung ku kasusah nyumponan kabutuhan sapopoè, pikiranana dipinuhan ku rupa-rupa kasusah, jadi wèh ambekna tèh sakulit bawang. Lamun èmosi geus ngaÂwasaan jiwa pan anu dipakèna tèh rarasaan lain pikiran deui.
Dina mangsa èta jalma, kaÂkawasaan ku sifat sètan, mikirna lain engkè kumaha, tapi kumaha engkè. Padahal ceuk ijiran, dina jaman kiwari tèh kagiatan anu ngajarkeun sangkan jalma sabar jeung tawakal tèh teu saeutik, pangajian aya dimana-mana.
Tapi kètang nu milunana tèh, lolobana mah kaum ibu-ibu anu umurna geus cuet ka hareup, atuh bapa-bapana ogè anu yuswana geus tunggang gunung atawa ika-ika.
Sabab, para rumaja anu aktif dina kagiatan kaagamaan mah, boh di Masjid, di Gereja atawa di tempat ibadah sèjènna jajauheun tina nu kararitu tèh.
Pastina ogè maranèhanana tèh diajarkeun kumaha ngarèganÂgan atawa silih hargaan tèa, boh anu saagama atawa bèda agama saluyu jeung motto Bhinneka Tunggal Ika tèa.
Tah dina raraga ngurangan anu kararitu, silih jorag jeung saÂsamana, taya salahna lamun di unggal radio atawa ditempat-temÂpat umum, anu loba jalmana disÂstèlkeun tembang-tembang anu ngahudangkeun rasa persatuan jeung ngingetkeun yèn urang tèh masih baraya.
Anu aya di wewengkon Jawa Barat atuh digalindengkeun kawih-kawih kawas sabilulungan, atawa naon baè anu ngahudangkeun rasa jeung nimbulkeun kacintaan ka lemah cai jeung bangsana.
Di tingkat nasional, atuh lagu-lagu perjoangan, dina waktu anu sarua, di unggal tipi, jadi sawaktu nu nongton mindahkeun saluran tèh nu katempo jeung kadèngè ukur lagu èta.
Lamun dina jam anu sarua, sakabèh radio jeung telepisi nayÂangkeun jeung nyetèlkeun kaÂlayan tuluy tumuluy, piraku taya hasilan.
Sabab ceuk paribasa, cikaraÂcak ninggang batu laun laun jadi legok lin? Sugan èta ogè !