Aya ogè nu nyebutkeun yèn hiji waktu bakal loba jelema Liwung (bingung), kana jati dirina, kusabab dilindih ku ngudag-ngudag kabutuhan hirÂup. Padahal Ciliwung ratusan taun katukang, diparuji bangsa deungeun, hususna dina abad ka 15 jeung ka 16. Ciliwung katelah wahangan anu èndah, caina hèrang jeung bersih, tur ngamalir di tengah-tengah kota.
Mangsa harita loba padaÂgang anu ngagunakeun waÂhangan ieu jadi jalan pikeun ngalaksanakeun jual-beuli, sakurangna bisa dipakè ku 10 kapal dagang anu muatanana nepi ka 100 ton. Malah sumber sèjèn nyebutkeun caina bisa diasupkeun kana botol pikeun kaperluan sapopoè. Teu salah lamun Jean Baptiste Taviner urang Francis anu resepna laÂlayaran sarta anu ngamimitian perdagangan di India nyebutÂkeun (1605-1689) nyebutkeun yèn Ciliwung caina pangalusna tur pangberesihna sadunya.
Dumasar kana panalungtiÂkan dina taun 1701, di girangeun hulu Ciliwung geus ditaluaran, teu anèh lamun di jaman kiÂwari, anu “dikirimkeun†tèh lain ngan saukur cai wungkul tapi jeung “bukurna†kayaning taneuh jeung runtah. Lain ngan ti Bogor, sakumna wewengkon anu kaliwatan, sarua miceun kokotorna ka Ciliwung, teu muÂnasabah lamun nepi ka hilir, beuki rujit.
Sabab lain di girang wunÂgkul di panungtunganana ogè sarua waè. Malah bisa disebutÂkeun Ciliwung mangrupa wahÂangan pamiceunan runtah anu pangpanjangna sadunya. Ngan lamun didalidis kalayan daria, tètèla anu ngagalaksak tèh, pan urang ditu kènèh, utamana mah anu loba duitna.
Ngan saukur pikeun ngaguÂgulung “hawa nafsuna†pikeun istirahat jeung nyeuseup hawa seger, boh di wewengkon PunÂcak atawa di Gunung Salak, aranjeunana tèh pan kaci ngaÂluarkeun duit nepi ka milyarna. Lamun ditanyakeun villa-villa saha anu aya di Bogor, jawabna tèh gaduh Pa Anu, anu jadi anu, urang Jakarta.
Lamun geus kitu pan hèsè pisan pikeun ngabèbèrèsna dina enyana ogè dilaksanakeun pastina mèakeun waragad anu gèdè. Tapi ulah ngarasula, sabab diantara musibah anu tumiba pastina aya pèpèling, pikeun nu ngarandapan jeung nu nempona, sabab loba jalma anu geus pohoeun ngucapkeun jeung teu daèkeun ngaku kana sagala kani’matan anu dipaÂparinkeun ku Gusti Allah. FabiÂayyi ala lirobkuma tukadziban !